Serat Wedhatama Pupuh Pangkur

     
- Pangarten
         Serat Wedhatama iku anggitane Kanjeng Gusti Pangeran Adipati (KGPAA) Mangkunegara IV. Tembung 'serat' tegese tulisan/karya, 'wedha' tegese wulangan/tuntunan, dene 'tama' duwe teges utawa/kautama. Dadi, wose serat wedhatama iku wulangan luhur kanggo mbangun budi pekertine supaya sapa wae kang maca. Serat Wedhatama dianggit wujud tembang macapat pupuh Pangkur, Sinom, Pocung, Gambuh, lan Kinanthi.

- Maca lan naggapi teks serat Wedhatama pupuh Pangkur lan nitik guru gatra, guru lagu, lan  guru wilangan

Pangkur

Mingkar-mingkuring angkara,
(Ngempet saka murka)
Akarana karenan mardi siwi,
(Yen bakal ngajari anak) 
Sinawung resmining kidung, 
(Rangkep ing geguritan ayu)
Sinuba sinukarta,
(Dihiasi kanggo katon ayu)
Mrih kretarta pakartining
(Ben kang dituju ngilmu apik kelakon)
 Kang tumprap ing tanah jawa,
(Sing ditrapke ing jawa)
Agama ageming aji
(Pemimpin agama genggeman) 

• Pupuh pangkur ing serat Wedhatama ngemot tembang cacahe 14 pada (bait). Sapada tembang Pangkur kiwa iki kawiwitan saka tembung 'mingkar' tekan tembung 'aji' 
• Guru gatra, yaiku wewaton cacahe larik saben sapada. Guru gatrane saben papada tembang pangkur ana 7
• Guru lagu, yaiku wewaton dhong dhinge swara utawa sukon wulone swara saben pungkasane gatra. Guru lagune tembang Pangkur, yaiku a,i,u,a,u,a,i.
• Guru wilangan, yaiku wewaton cacahe wanda (suku kata) saben sagatra (larik). Dadi, guru wilangane tembang pangkur yaiku 8,11,8,7,12,8,8.
• Supaya gampang dieling-eling, guru wilangan lan guru lagune tembang Pangkur, biasane ditullis: 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i.

Sumber:  Buku Gegagaran Nyinau Basa Jawa 1 kelas X SMA/SMK/MA